Het lijkt me dat als het doel van de video's is dat leraren zich professionaliseren, dat de informatie die daarin wordt verkondigd de toets der kritiek kan doorstaan. De realiteit is echter anders. Een korte zoektocht door de website levert meerdere video's op over onderwerpen waarvan de wetenschappelijke onderbouwing op z'n minst discutabel is. We bespreken hier enkele daarvan.
Meervoudige intelligentie: De website staat er vol mee. Er is een heel 'thema' gewijd aan de meervoudige intelligentie theorie van Howard Gardner. Dit thema bevat allerlei video's die de verschillende intelligenties uitleggen en demonstreren hoe meervoudige intelligentie in het onderwijs toegepast kan worden. Zie bijvoorbeeld hier (Vier keer wijzer-methode) of hier (Naturalistische intelligentie).
Cognitief psycholoog Daniel Willingham schreef al eens een gedegen kritiek van de claims die Gardner maakt in zijn theorie.Willingham gaat daarnaast in op de toepassing van Meervoudige Intelligentie in het onderwijs. Hij merkt op dat zelfs Gardner in zijn eigen publicaties zijn twijfels heeft over het nut van het proberen gebruiken van alle intelligenties om onderwerpen te onderwijzen. Frappant is dat de filmpjes op leraar24 lijken te suggereren dat dit wel degelijk een goede aanpak is (zoals bijvoorbeeld in het filmpje over naturalistische intelligentie, waarbij verkleinwoorden geleerd worden door in de natuur op zoek te gaan naar dingen die verkleind kunnen worden). De theorie over meervoudige intelligenties is al omstreden, de vertaling van die theorie naar onderwijs des te meer.
Mindmappen en het idee van de twee hersenhelften: Van de leraar24-webpagina: "Mindmappen is een techniek, ontwikkeld door Tony Buzan, om ons brein beter te gebruiken. Het helpt om makkelijker informatie te verwerken, complexe informatie te structureren, een beter overzicht te houden en sneller te leren. Op school ligt de nadruk echter vaak op de linkerhelft. Het stimuleren van beide hersenhelften kan juist veel winst opleveren voor het onderwijs. Mindmappen zorgt ervoor dat de beide helften van de hersenen worden gestimuleerd. Dit gebeurt door een onderwerp te benaderen door middel van steekwoorden en gebruik te maken van bijvoorbeeld kleur, tekeningen, organische lijnen en symbolen."
Het is opvallend hoe er op verschillende plekken op de leraar24 website wordt verwezen naar de verschillen tussen de linker- en de rechter hersenhelft. Kijk maar eens naar onderstaande bekende internet-afbeelding. Welke kant draait de danseres op? Met de klok mee of tegen de klok in? Zie je de danseres met de klok mee dansen? Dan is jouw linker hersenhelft dominant. Deze hersenhelft staat voor het zakelijke, de logica. Danst ze tegen de klok in? Dan is je rechter hersenhelft dominant. De rechter hersenhelft staat voor creativiteit. De implicatie die hieraan vaak wordt toegedicht voor het onderwijs is dat we in het onderwijs meer gebruik zouden moeten maken van ook de rechter hersenhelft. Creativiteit is tenslotte ook belangrijk (zeker in deze tijd!). Onderzoek laat echter zien dat bij zo'n beetje alle taken die we uitvoeren, beide hersenhelften betrokken zijn. Het is dus niet zo dat onze rechter hersenhelften per definitie meer gestimuleerd dienen te worden.
Brain gym: Van de leraar24 website: "Door gebrek aan beweging wordt het ‘complete leren’ (leren met alle hersendelen) te weinig geactiveerd. Dat kan blokkades veroorzaken en daardoor het leerproces verstoren. Fysieke oefeningen waarbij de eigen middenlijn overgestoken wordt en eenvoudige (zelf)massages en stretchoefeningen helpen om blokkades op te heffen. Door deze bewegingen wordt de samenwerking tussen beide hersenhelften en van en naar de zintuigen weer hersteld." Ook hier weer de verwijzen naar de twee hersenhelften die we hier boven al bespraken.
Bovenstaand fragment komt uit het BBC-programma Newsnight waarin 'Brain gym' op nette wijze gefileerd wordt. Geniet ook van Jeremy Paxman's sarcastische aankondiging van dit item.
De 'Kernvisie'-methode: Citaat uit de video: "De kernvisiemethode laat kinderen informatie rechtstreeks in het langetermijngeheugen zetten." Deze methode is "vooral geschikt voor 'rechtsgeorienteerde kinderen'" Enzovoort, enzovoort. De eerste uitspraak gaat volledig in tegen wat we op dit moment weten over hoe het geheugen werkt, bijvoorbeeld dat nieuwe informatie eerst verwerkt moet worden in het werkgeheugen voordat het opgeslagen kan worden in het langetermijngeheugen. Het idee dat ons geheugen informatie, bijvoorbeeld datgene wat we zien of visualiseren perfect kan opslaan, lijkt behoorlijk op het idee van een fotografisch geheugen. Over het bestaan van een fotografisch geheugen wordt getwist, maar eigenlijk is er niets dat wijst op het bestaan ervan. Uiteraard bestaan er personen die over een uitzonderlijk goed geheugen beschikken, die bijvoorbeeld pi tot op duizenden decimalen achter de komma kunnen opnoemen, maar dat is geen fotografisch geheugen: dat is gewoon knap. Ons geheugen is helaas allerminst perfect.
Bovenstaande voorbeelden illustreren het feit dat er op leraar24 een flink aantal bronnen en informatie te vinden is waar je vraagtekens bij kunt zetten. Eén van de zorgwekkende zaken is ook dat leraar24 door sommigen gebruikt lijkt te worden als een plek om reclame te maken voor eigen onderwijsconcepten. Kijk bijvoorbeeld eens naar de reacties bij de Kernvisie-methode. De ontwikkelaar van deze methode geeft hier aanvullende uitleg en verwijst naar zijn eigen website. Uiteraard is er niets mis mee als hiermee aandacht wordt gevestigd op onderwijsmethoden waar we vertrouwen in kunnen hebben, zoals samenwerkend leren (wel dan weer jammer van de link die dan gelegd wordt met meervoudige intelligentie!) of het geven van feedback. Gelukkig biedt leraar24 ook die informatie aan de geïnteresseerde bezoeker.
Maar ik wil zo graag geloven in deze mythes! Je moet toch ook kunnen dromen? En mythes hebben een grote functie in samenlevingen en culturen. Ze verbinden, geven identiteit en houvast. Ook belangrijk. Maar, jullie hebben gelijk. Mythes moeten nooit een dogma worden.
BeantwoordenVerwijderenAllereerst dank Jeroen,voor je zinvolle blog!
BeantwoordenVerwijderenIk wil graag reageren op Suzan, ik schrok van wat je schrijft en ik denk dat je een grapje maakt?! Het ridico is niet dat mythes een dogma worden, het risico is dat ze hardnekkig voortbestaan, zonder ontmanteld te worden, juist omdat ze zo lekker voelen.
Jouw toegevoegde waarde als onderwijskundige is nu juist het bestrijden van deze dure en gevaarlijke misconcepties moeten bestrijden. Beleidsinstrumenten als de lerarenbeurs,zouden nu juist moeten leiden tot meer kennis van relevante wetenschappelijke inzichten in het werkveld.
Mythes zijn gevaardlijk en duur. Ze leiden tot het verspillen van energie en geld van scholen en overheid in ineffectief handelen van schoolleiders en docenten dat niet leidt tot beter onderwijs.
Een arts die gelooft in mythes (homeopathie werkt bij kanker) en daarom haar patient een echte medische behandeling onthoudt is strafbaar en kan rekenen op de massale verantwaardiging van media en burgers. Soms is het jammer dat in het onderwijs geen doden vallen.
Dus nogmaals, ik hoop dat je een grapje maakte? Wat mij betreft vieren we eens per jaar "mythedag" voor het gevoelen besteden we ons belastinggeld gewoon aan goed onderwijs.
Ha ha Brenda! Wat een heerlijke reactie! Ik geniet van je scherpte en directheid. Natuurlijk ben ik het met je eens, al was het maar omdat je me anders mijn diploma ontneemt. Ik ben het niet met je eens dat een onderwijskundige mythes moet ontmantelen. Een onderwijskundige moet ervoor zorgen dat onderwijs beter wordt. De uitkomsten van een wetenschappelijk onderzoek leiden lang niet altijd tot beter onderwijs. Waar ligt die verantwoordelijkheid? Ik merk in jouw reacties vaak een grote behoefte aan een binair antwoord. De realiteit van het onderwijs is veel diffuser. Dit betekent niet dat je mythes moet laten groeien en als pleister voor de wonden moet laten voortbestaan, maar wel dat je moet kijken naar waarin die mythes dan blijkbaar voorzien. Waarom worden deze wel omarmd, en bv. een gedegen verhaal over dat 'feedback' een echt krachtig onderwijs middel is niet? Waarom gaat dat mis? Dat lijkt me nou eens een goed onderzoek. Goed onderwijs is meer dan alleen goede inhoud met de juiste didactiek aangeboden. Er zijn allerlei facetten die meespelen die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn omdat de nuance moeilijk te vatten is in een wetenschappelijk keurslijf.
VerwijderenNatuurlijk blijft de leerkracht binnen het onderwijs erg belangrijk (naar mijn mening het belangrijkste). Maar mythes (zoals de meervoudig intelligentie) waarvan nog niemand heeft aangetoond dat het werkt moeten niet als basis dienen voor het onderwijs. Het klopt dat MI ook positieve effecten heeft, maar richt je dan op de positieve effecten (die vaak wel een wetenschappelijke basis hebben) in plaats van een theorie te gebruiken die op los zand is gebaseerd
VerwijderenHa Brenda
VerwijderenIk vond deze prachtige quote van Thomas Mann uit zijn voorwoord bij Jozef en zijn broeders: 'Mythe is tijdloze waarheid, in tegenstelling tot empirische waarheid, die altijd verandert'. Je begrijpt dat ik aan dit blog moest denken. Ik las het in een boekje van Marianne Frederiksson "als vrouwen wijs waren". Zij zegt daarin ook: "door mythen voelen we ons verbonden met en deelachtig aan een cultuur". Zij schetst dat een persoonlijke mythe noodzakelijk is, zodat we richting en doel in ons leven vinden. Ieder van ons leeft het verhaal van zijn leven en het is dat verhaal dat ons identiteit geeft, zowel persoonlijk als cultureel.
Zij zegt het mooier dan ik het zei. Maar wel degelijk ligt deze redenering, gestoeld op narratieve onderzoeken en antropologisch en historisch onderzoek, die mij bracht tot het aan e kaak stellen van jullie Mythbusting. Kortzichtig, en ongenuanceerd. Heel goed om dingen goed te bekijken, maar er is meer dan 'opbrengst' van bepaalde methodieken. Nogmaals. waarin voorzien de onderwijsmythen in het onderwijs. Waar is het onderzoek op zoek naar? Laten we ons daarop richting ipv te slaan.
Echt?! Tja, dan is het dus ook geworteld in de pabo's. Er is nog een hoop werk te verrichten op dat gebied!
BeantwoordenVerwijderenDeze reactie is verwijderd door de auteur.
BeantwoordenVerwijderenMythedag? Graag. Maar nog liever meer toegankelijke informatie over wel bewezen theorieën en goed werkende modellen. Blijkbaar stikt het van welwillende en zoekende professionals als je wilt voorkomen dat we onze talenten en energie verspillen aan humbug dan moet je wetenschap toegankelijker maken. Dat betekent in mijn ogen, meer op hbo-niveau geschreven artikelen, met goede verwijzingen naar wetenschappelijke literatuur
BeantwoordenVerwijderenHelemaal mee eens dat wetenschappelijke kennis toegankelijk moet worden gemaakt voor het onderwijs. Wat wel erg jammer is, is dat leraar24 voor een deel een poging daartoe is. De laatste link naar de video over feedback leidt je naar een video over het belang van feedback gebaseerd op een onderzoeksproject van een collega. Doordat leraar24 dus ook verwijzingen naar pseudowetenschappelijke informatie bevat (linker-, rechterhersenhelft, brain gym, etc., wordt helaas aan afbreuk gedaan aan de goede video's.
VerwijderenHet al bewegend leren werd leuk geparodieerd/gepersifleerd in Spangas. "Het werkt niet, misschien moeten we anders bewegen: laten we hinkelend leren!"
BeantwoordenVerwijderenIk ben ook een voorstander voor het vertalen van wetenschappelijke inzichten naar een voor de praktijk bruikbaar formaat. Of dat artikelen moeten zijn, weet ik niet zo goed. Tijdschriften als Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, O&O en Tvoo doen dit al enigszins. Ik zie vooral heil in een voortdurende discours en elkaar scherp houden vanuit het gezamenlijk doel, goed onderwijs.
BeantwoordenVerwijderenBrenda Zandsteeg heet deze anoniem.. :)
BeantwoordenVerwijderenBrenda Zandsteeg heet deze anoniem.. :)
BeantwoordenVerwijderenNatuurlijk, ik word ook een dagje ouder. Maar door de blauwe balk links in de skin van dit blog kan ik niet goed lezen wat voor moois hier allemaal staat. Misschien kan iemand dit aanpassen? Hartelijke groet, Arja Veerman
BeantwoordenVerwijderenNou ja zeg, it's magic! Stuur ik mijn reactie en komt de tekst onmiddellijk in het lichtblauwe deel te staan van dit blog...
BeantwoordenVerwijderenNou ja, ik het nu allemaal lezen en wil meteen ook melden dat ik vóór, en wel verschrikkelijk vóór, het ontkrachten van mythes ben. En OMG, wat zijn dat er veel!
de meest diepgewortelde mythe in het onderwijs is volgens mij de leerstijlen van Kolb. Overigens lijkt het in kaart brengen van deze ideeën en verklaringen die leraren zelf hebben bedacht of aangenomen voor hun eigen lespraktijk helemaal niet strijdig met het idee van professionalisering. Integendeel zou ik haast zeggen, mits er maar, zoals op deze website, over gediscussieerd wordt.
BeantwoordenVerwijderenJelle, je was me voor om deze mythe Kolb) hier aan te slingeren. Uren en dagen worden op de lerarenopleidingen verspild aan het maken van lessen en opdrachten die deze mythe in het brein van de onkritische aankomend leraar moet verankeren.
VerwijderenIk vindt het echt een schande dat docenten op lerarenopleiding niet het niveau hebben om zelf dit soort mythes te ontmaskeren en zo'n waardeloze theorie (ik ben expliciet naar informatie gaan zoeken, aangezien zijn ideeën ook oppervlakkig bekeken aan alle kanten rammelen)verre te houden van hun studenten.
Wie hebben er eigenlijk belang bij het in stand houden van al de mythes in onderwijsland? Waar wordt nog kritisch, zelfstandig en logisch nagedacht?
Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat we vroeger zonder deze onderwijsmythologie wel kwalitatief goede opleidingen hadden?
BeantwoordenVerwijderenDat is pas een mythe
VerwijderenMijn eerste reactie: welkom op internet! Als er iets is dat we de afgelopen jaren hebben kunnen leren van internet is dat niemand de waarheid in pacht heeft en dat werkelijk alles maar dan ook alles, zin en onzin, op internet te vinden is. Natuurlijk, als je een website host is het belangrijk kritisch te zijn t.o.v. de inhoud die je er op plaatst, maar als je zelf informatie zoekt op internet zul je altijd in je achterhoofd moeten houden dat niet zeker is of de wetenschappelijke onderbouwing goed is. En dat het verstandig kan zijn verder te zoeken naar tegengeluiden voordat je iets klakkeloos overneemt. Als er iets is wat het onderwijs leerlingen zou moeten bijbrengen dan is het dat wel.
BeantwoordenVerwijderen